Nước ta là xứ nóng, mưa nhiều. Dân tộc Việt, người Kinh lại hay sinh sống ở vùng đồng bằng, đầy vũng lầy ẩm thấp. Tuy nhiên chịu Phương hóa người Hoa hay gần đây người âu Mỹ, nên vườn hoa cảnh chú trọng hoa xứ mát, ôn đới hay bán ôn đới và vùng khô, cao ráo, không úng thủy, ít nhất là trên phương diện nghiên cứu, hơn là hoa cảnh nước – water gar-dening, thủy viên học. Hai cây hoa cảnh mọc dưới nước, thường được ưa thích ở nước nhà là hoa sen và hoa súng đã được tạp chí Hoa cảnh đề cập nhiều lần. Tuy nhiên chúng tôi nghĩ rằng nói thêm về hai cây hoa đẹp này cũng không bị chê cười là quá làm tốn giấy mực tập san. Loài hoa đáng nói trước hết là hoa súng bình dân nhưng đa dạng hơn hoa sen, tuy không được kính mến bằng hoa sen. Hoa súng thuộc họ thực vật họ súng Nympheaceae. Ở Việt Nam có 4 loài súng đã định danh mà củ, thần và lá Các nhà khoa học sinh trưởng miền quê như tiến sĩ nông học Nguyễn Ván Huỳnh đã nhiều lần viết cho Hoa cảnh, đã biết rõ các loài này. Chợ miền quê còn bán nhiều bó hoa, lá, thân, rễ cũ súng mà nếu chịu khó cố định danh sâu xa hơn nữa, ất là có thể tìm ra nhiều loài, nhiều thứ giống khác nữa Loài hoa súng mọc khấp nơi Ở Việt Nam là loài Súng trắng, tê n khoa học làNymphaea pubescens Wild. L., tên Anh là Night Lotus. Rễ củ rất dài và rất to, 15 – 35 cai. Lá như lọng che, bìa răng cưa. Hoa súng này nở ban ngày vào buổi sáng tinh sương, tuy tên Anh lại là hoa súng ban đêm. Hoa to, 10 – 20cm, cánh trắng hay hồng, có hơn 100 nhụy đực màu vàng . Súng đỏ tên khoa học là N.rubra. Roxb., tên Anh là Red Water lily, hay được trồng trong ao hồ vì lá rộng, cánh hoa đỏ đẹp và đếm được 50 nhụy vàng. Đây là loài súng nở đêm và úp lại vào khoảng 11 giờ sáng. Súng vuông hay súng chỉ tên khoa học là N.tetragona George Co là loài súng nhỏ nhất, tìm thấy ở Cần Thơ và ở Đà Lạt. Cũ rễ ngắn, mọc thẳng đứng, màu đen và ăn được. Hoa nhỏ, chỉ rộng 3 cm, nở ban ngày, nhưng nở về xế trưa. Còn loài súng lam, tên khoa học là N. nouchali Buồm.f., tên Anh Blue Lotus of India, mọc ở ao hồ cũng như ở ruộng nước. Rễ cũ tròn, lá hình thuẫn, bìa hơi có khía, mặt trên phiến lá màu xanh lam đậm. Hoa trắng hay xanh lam đậm, rộng 7 – 15cm tùy nơi, cũng nở ban ngày, từ sáng sớm cho đến trưa. Cánh hoa màu xanh lục, với nhiều sọc đen. Trước đây trong bể cản Thảo Cầm Viên Sài Gòn có loài hoa súng lá to, đường kính trên 1m màu đỏ, gân lá nổi bật dưới Lá, bìa lá cong lên phía trên phiến lá, hoa to 20 – 40 cm, nở ban đêm. Đó là loài hoa súng Vương Giả hay súng Mexico, du nhập từ xứ Mexico, Bắc Mỹ Châu Tuy các thứ giống, loài hoa súng phần lớn nguồn gốc xứ nóng, nhiệt đới, rất nhiều giống loài lại chịu lạnh gắt rất giỏi. Cây hoa súng hay hoa huệ nước, thủy huệ – water lilies cũng như mọi loài cây mọc trong nước hay quanh bờ ao hồ ẩm thấp, cần nhiều ánh sáng mặt trời để sinh trưởng tốt tươi, nghĩa là hơn 6 giờ ánh nắng một ngày. Nhưng cũng có nhiều giống nở bông đẹp mà nắng chỉ chiếu có nữa ngày, khoảng 4-5 giờ trực tiếp mỗi ngày. Trồng súng cho hoa đẹp và nhiều cũng không lấy gì làm khó khăn, ngoạ i trừ việc thỉnh thoảng phải bón phân để hoa luôn luôn đua nở và nên lặt hay cắt lá hay hoa súng đã tàn lụi. ưu điểm trồng súng là dù cho tưới nước có quá độ đi nữa, cây súng cũng ít khi chết. Chúng ta ít khi trồng súng ở ao hồ nhân tạo. Nhưng thiếu các hoa súng đẹp có tuyển chọn ở các vũng nước nhân tạo , đá xếp thành hình cánh cung hay hình bán nguyệt, cao thấp lởm chởm, chồng chất đa dạng, Ở các vật nước dưới chân non bộ, là một thiếu sót đáng chê trách nghệ nhân thuỷ viên. Vườn nhỏ thì nên có các bể cạn, các lu, vại, chum, chậu rộng miệng chứa nước bằng gỗ, gạch nung, sành sứ , tráng xi măng v.v… trồng súng, có thả cá, có vài tượng nhỏ ếch nhái, rùa ba ba… đặc thù Việt Nam. Ba điều nên nhớ. Một là nước ta có nhiều loài muỗi đẻ con lăng quăng Ở nước đọng, lây nhiễm nhiều bệnh rất nguy hiểm. Vì vậy ở ao hồ, vũng nước, bể cạn, chậu phải thả trôi các khoanh thuốc nhúng trừ muỗi – Mosquito Dung. Nhiều khoanh thuốc trừ muỗi kiểu mới, nhúng vào nước giải tỏa ra từ từ một loại vi khuẩn bacterium, giết chết được quăng muỗi mới nở. Một khoanh 5m đường kính là có thể bảo vệ được 100 bộ vuông (một bộ là O,3m) mặt nước trong vòng một tháng. Nhiều loại cá cánh cũng ăn con quăng. Điểm thứ hai là rong tảo loại tảo xanh lục mọc đầy mặt nước khi có nhiều ánh nắng mặt trời. Nhiều chai thuốc trị rong gọi là làm sạch nước – Water clearing bottle, chứa một số loài vi khuẩn tuy không làm tan hết nước màu xanh lục, nhưng cũng lâm nước trong lại nhiều tháng và làm cho phẩm giá nước trong ao, trong chậu tốt lên, cá sống dễ dàng. Nước ta đã có nhiều nhà khoa học tuyển chọn siêu vi và vi khuẩn để giết sâu, trừ bọ, trừ tảo xấu. Thứ ba là một số loài ốc vàng – coi chừng nên lựa các giống ốc vàng không ăn hại lúa – tỉnh giống ốc vâng In ca Gold Snails, to bằng hai đồng trinh, đồng xưa kia, bò qua lại chậm chạp dưới đáy ao hồ, ăn rong tảo và thực phẩm nuôi cá kiểng còn sót, nhưng không ăn cây súng nên đáng được nuôi chung với súng trồng. Một vài giống súng tuyển chọn ở Hoa Kỳ. Giống Chromatella , chịu lạnh giỏi. Hoa độ 7,5 cm, màu tím, nhụy vàng bên giữa hoa, mọc sát nách lá đầu tiên, lá có sọc màu rỉ sắt, sau mới xanh lục tươi sáng. Giống Director George T.Moore, hoa 10cm, cánh màu xanh lam, giữa hoa màu vàng và nhụy đực màu tím đậm, rất chịu bóng râm. Giống Missouri, nở ban đêm đến sáng mai thì cúp lại, hoa khá to 15-25 cm, cánh hoa màu bơ trắng. Những ngày trời âm u thì hoa nở cho đến trưa mới cúp lại Giống Panama pacific được hội hoa kiểng Hoa kỳ chú trọng năm 1914. Hoa rộng 10cm, cánh ngoài màu tím hồng, cánh bên trong màu cà, nhưng thành ánh lam dưới một vài ánh sáng đặc biệt. Nhụy đực giữa màu vàng kim. Giống Shirley bryne màu hồng hơi tím, mọc lên trên cao các lá súng lớn bìa đầy răng cưa. Giống Tina cây mọc khít nhau, trồng chậu nhỏ rất tiện, hoa rộng 10cm.
